Książka stanowi nowy głos w dyskusji na temat naturalizacji fenomenologii. Autor argumentuje za nowym podejściem do naturalizacji rozumianej jako integracja eksplanacyjna fenomenologii z dominującym w neuoronauce poznawczej podejściem neomechanistycznym. W tym celu autor rozwija funkcjonalistyczne odczytanie Husserlowskiej teorii intencjonalności, a także pokazuje jak fenomenologiczne analizy doświadczenia mogą pomóc w budowaniu modeli eksplanacyjnych zjawisk umysłowych.

Co właściwie znaczy rozumieć wypowiedź? Czy oznacza to znać warunki jej sensowności? Doświadczenie, do którego odsyła i z którego zdaje sprawę? Czy będąc w określonym momencie czasowo-sytuacyjnym, oznacza rozumieć horyzont możliwości: (i) jakie daje się rozpoznać, by wybrać to, co uważa się za lepsze przy chłodnej kalkulacji, bardziej korzystne ze względu na potrzeby czy na stawiane sobie cele? Bądź też, (ii) demaskując mechanizm dominacji, wyzwolić się z zależności? Jeśli tak, to wystarczyłby horyzont faktyczności, hermeneutyka, której podwaliny Martin Heidegger położył w Byciu i czasie. Obszar badania odsłania się jednak dopiero wówczas, gdy wiara w sens wypowiedzi okazuje się kłopotliwa.

Głównym zadaniem, jakie stawiam sobie w tej książce, jest przedstawienie i analiza wątków arystotelesowskich w ontologii Romana Ingardena. Ograniczam się do centralnej kwestii arystotelesowskiej metafizyki, to jest do problematyki substancjalizmu, i badam, na ile Ingardena teoria przedmiotu indywidualnego jest zbieżna z podstawowymi tezami arystotelesowskiej koncepcji substancji. Niejako przy okazji przeprowadzam też systematyczne analizy głównych zagadnień substancjalizmu, koncentrując się zwłaszcza na problemie jedności substancjalnej i warunków możliwości istnienia substancji złożonych.

Książkę zamykają dwa apendyksy. Są to artykuły Romana Ingardena: Uwagi do problemu idealizm–realizm oraz O formalnej budowie przedmiotu indywidualnego. W polskim przekładzie (autorstwa Witolda Płotki) ukazują się po raz pierwszy.

Książka ta jest poświęcona myśli Leopolda Blausteina, filozofa, estetyka i pedagoga, „najwybitniejszego przedstawiciela”, jak pisał o nim Roman Ingarden, grupy późnych uczniów Kazimierza Twardowskiego. […] Jak się wydaje, o wartości filozofii Blausteina decyduje zbudowana przez niego i konsekwentnie stosowana metoda badawcza, która łączy w sobie elementy głównych nurtów psychologii końca XIX i początku XX wieku oraz zyskującej wówczas na znaczeniu fenomenologii. W literaturze przedmiotu brakuje jednak opracowania, które w sposób systematyczny i całościowy śledziłoby te nawiązania i wskazywało na ciągłość jego programu badawczego […]. Biorąc to pod uwagę, podstawowym celem niniejszej pracy jest próba wypełnienia zaznaczającej się tutaj luki i krytyczna analiza wybranych wątków metody stosowanej przez Blausteina.

Problem świadomości obejmuje zagadnienia powstania, tworzenia się struktury i funkcjonowania świadomości. Ścisła zależność tych trzech aspektów czyni badania nad świadomością trudne, a uwzględnienie jej możliwości twórczych, samozwrotności (refleksyjności), powiązania z ciałem, pojęciami, językiem, komunikacją z innymi  – kulturą, wyjątkowo trudnym. Świadomość jest podstawą świata ludzkiego życia, struktur konstytuujących jego sens we wszystkich aspektach, założeniem wszelkiego możliwego doświadczenia. To przekonanie podziela wielu współczesnych badaczy ludzkiego umysłu. 
Monografia zbiera w całość wyniki wieloletnich, obszernych i subtelnych badań twórcy fenomenologii dotyczących świadomości, wykorzystując aparaturę pojęciową teorii systemów. Daje systematyczne wyjaśnienie jej sprawczości poznawczej, której efektem jest świat przeżywany. Autor interpretuje Husserlowskie ujęcie świadomości jako swoistą hermeneutykę. Struktura świadomości, wzgl. jej kompetencje powstają, zgodnie z tym modelem, dzięki temu, że świadomość sama się programuje.