• Płeć poza nawiasem. Feministyczne pytanie o fenomenologię [cykl: Fenomenologia współczesna]

    Polskie Towarzystwo Fenomenologiczne i Instytut Filozofii i Socjologii PAN zapraszają na pierwszy wykład z nowego cyklu „Fenomenologia współczesna". Spotkanie będzie poświęcone książce Marzeny Adamiak pt. Płeć poza nawiasem. Feministyczne pytanie o fenomenologię. Spotkanie odbędzie się 11 marca (poniedziałek), godz. 15:00 w Pałacu Staszica przy ul. Nowy Świat 72, sala 154 (I piętro).

    Abstrakt wystąpienia:

    Jednym z zyskujących dzisiaj na znaczeniu nurtów filozofii feministycznej, szczególnie pod kątem przekształceń tradycyjnych koncepcji i praktyk filozoficznych, jest feministyczna fenomenologia. Z feministycznego punktu widzenia, szczególnie atrakcyjna wydaje się fenomenologiczna obietnica takiego opisu doświadczenia, który ujmowałaby całość zjawiska, jakim jest przeżywanie płci, nie dokonując redukcji do dyskursu społecznego bądź biologicznego. Wysiłki podejmowane przez autorki związane z tym podejściem – by przepracować metodologiczne rozwiązania fenomenologii na korzyść feminizmu – niewątpliwie inspirują oba nurty, ale też ujawniają szereg problemów o charakterze dość fundamentalnym. Będę chciała zatem przyjrzeć się sposobom, w jaki badaczki, takie jak Bonnie Mann, Johanna Oksala, Linda Martin Alcoff czy Sonia Kruks, podchodzą do kwestii pierwszoosobowego opisu doświadczenia oraz adaptują tradycyjne procedury fenomenologiczne: słynne „branie w nawias” (epoché), wielostopniowe redukcje – ejdetyczna i transcendentalna itd. Dająca się przy tym zauważyć niejasność różnicy między opisem fenomenologicznym a „zwykłą” pierwszoosobową narracją o przeżyciach, takich jak gwałt czy przemoc domowa, czy oddzielenia „czystego” dociekania fenomenologicznego od nastawienia naturalnego, nie tylko sprawia, że fuzja obu dyscyplin nie przebiega bezproblemowo, ale prowokuje do postawienia pytań o samą filozofię.
    W swoim wystąpieniu Marzena Adamiak opierać się będzie na badaniach, które prowadziła w ostatnich latach i przedstawiła w wydanej w ubiegłym roku książce Przeżywając płeć. Doświadczenie na styku feminizmu, poststrukturalizmu i fenomenologii (Universitas 2023).

    Marzena Adamiak – filozofka, która studia magisterskie oraz doktoranckie ukończyła na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Pracuje w Zespole Badań nad Filozofią Hermeneutyczną, Poststrukturalizmem i Myślą Feministyczną IFiS PAN. W latach 2015-2023 członkini zarządu Polskiego Towarzystwa Fenomenologicznego. Zajmuje się problematyką podmiotowości, głównie w perspektywie feministycznej. Autorka książek: O kobiecie, która nawiedza myśl. Kobieta jako figura inności w koncepcji podmiotu Emmanuela Lévinasa (WAiP 2007) oraz Przeżywając płeć. Doświadczenie na styku feminizmu, poststrukturalizmu i fenomenologii (Universitas 2023).

    Link do spotkania: meet.google.com/eot-qvjv-kba

  • Seminarium: Czytanie o Bogu z perspektywy „teologicznego zwrotu” w fenomenologii francuskiej i w optyce myśli postsekularnej

    Polskie Towarzystwo Fenomenologiczne oraz Instytut Filozofii i Socjologii PAN zapraszają na seminarium organizowane w ramach cyklu Czytanie..., które poświęcone jest studium dzieł przedstawicieli ruchu fenomenologicznego, pracom myślicieli, którzy inspirowali twórców fenomenologii, oraz tych inspirujących się fenomenologią, wreszcie tych, którzy korzystali jedynie z fenomenologii jako metody badań. W semestrze letnim 2023/2024 proponujemy lekturę tekstów wybranych przedstawicieli ruchu fenomenologicznego i myśli postsekularnej, poświęconych analizie problematyki Absolutu/Boga, którą poprowadzą dr Szczepan Urbaniak i dr Robert Grzywacz z Uniwersytetu Ignatianum w Krakowie.

    CZYTANIE O BOGU Z PERSPEKTYWY „TEOLOGICZNEGO ZWROTU” W FENOMENOLOGII FRANCUSKIEJ I W OPTYCE MYŚLI POSTSEKULARNEJ:

    Edmund Husserl w swojej fenomenologii, dążącej do rzeczy samych poprzez redukcję, stwierdził o Bogu: „Na ten «absolut» i «transcendens» rozciągamy naturalnie fenomenologiczną redukcję. Winien on zostać wykluczony z tego pola badania, które mamy od nowa stworzyć, o tyle, o ile ma ono być polem samej czystej świadomości”. Ów metodologiczny „ateizm” fenomenologii nie wykluczał wprawdzie istotowej fenomenologii religii rozwijanej po redukcji ejdetycznej, którą to ścieżkę obrał np. Max Scheler. Niemniej jednak, jako absolutny transcendens, Bóg musiał być operacyjnie uchylony w perspektywie transcendentalnej. Natomiast Martin Heidegger poddając krytyce metafizykę jako onto-teo-logię, zakwestionował również samą teologię jako myślenie metafizyczne. Pomimo Husserlowskiego wymogu ateizmu metodologicznego i być może dzięki Heideggerowskiej krytyce metafizyki, myślenie Boga w fenomenologii nie tylko nie zniknęło, ale raczej nieustannie powracało, i to do tego stopnia, że 90 lat po wydaniu Badań logicznych Dominique Janicaud postawił fenomenologii francuskiej zarzut przeprowadzenia przez nią tzw. „zwrotu teologicznego”. Być może jednak należałoby mówić nie tyle o „zwrocie teologicznym”, co o „zwrotach” – choć bowiem filozofowie, tacy jak Emmanuel Levinas, Michel Henry, Jean-Louis Chrétien czy Jean-Luc Marion podejmowali w swoich rozważaniach tematykę Boga, to każdy z nich czynił to na swój sposób. Jedni dokonywali tego bardziej otwarcie, włączając kwestię Boga w ramy swoich filozofii, lecz w odmiennych
    kontekstach i różnie rozkładając akcenty: od radykalnej immanencji po transcendencję, od fenomenu wezwania po ogólne warunki donacji i jej przyjęcia. Inni z kolei podkreślali bardziej separację fenomenologii i teologii, a byli wreszcie i tacy, którzy – jak Heidegger, Derrida, czy Nancy – podejmowali pytanie o Boga z punktu widzenia swoiście pojętego „ateizmu” lub teologii negatywnej. Celem seminarium jest analiza klasycznych tekstów fenomenologii i myśli postsekularnej, podejmującej zagadnienie Boga w jego rozmaitych wymiarach. W punkcie wyjścia znajduje się sprawa statusu metody adekwatnej do badania wybranej problematyki, tak w porządku bezpośredniego doświadczenia, jak i jego językowego zapośredniczenia, co być może stanowi dalekie echo Schelerowskich rozważań na temat istoty filozoficznego poznania.

    Przygotowali: dr Szczepan Urbaniak, dr Robert Grzywacz

    Tematy i lista lektur, które będą omawiane podczas kolejnych spotkań:

    I. (11.03.2024)

    • J.-L. Marion, Będąc danym. Esej z fenomenologii donacji, przeł. W. Starzyński, Wydawnictwo IfiS PAN, Warszawa 2007, s. 148-162.
    • P. Ricoeur, Hermeneutyka filozoficzna a hermeneutyka biblijna, w: Nazwać Boga. Teksty Paula Ricoeura, przeł. R. Grzywacz, Wydawnictwo WAM, Kraków 2011, s. 47-60.
    • M. Scheler, O istocie filozofii i moralnym warunku poznania filozoficznego, przeł. A. Węgrzecki, w: M. Scheler, Pisma z antropologii filozoficznej i teorii wiedzy, przeł. S. Czerniak, A. Węgrzecki, PWN, Warszawa 1987, s. 274-281 (fragm. uzupełniająco).
    • M. Scheler, Problemy religii, przeł. A. Węgrzecki, Wydawnictwo Znak, Kraków 1995, s. 213-232 (fragm. uzupełniająco).

    II. (25.03.2024)

    • M. Henry, Chrześcijaństwo – ujęcie fenomenologiczne?, przeł. A. Dwulit, w: Główne problemy współczesnej fenomenologii, red. J. Migasiński, M. Pokropski, Wydawnictwa UW, Warszawa 2017, s. 361-374.
    • M. Henry, Etyka i religia w fenomenologii życia, w: Michel Henry – fenomenolog życia, red. A. Gielarowski, R. Grzywacz, Ignatianum – Wydawnictwo WAM, Kraków 2010, s. 149-161.
    • M. Henry, Słowa Chrystusa, przeł. K. Mrówka, Wydawnictwo Biblos, Tarnów 2010, rozdz. VII, s. 95-105.
    • M. Henry, Słowa Chrystusa, przeł. K. Mrówka, Wydawnictwo Biblos, Tarnów 2010, rozdz. IX, s. 119-128 (uzupełniająco).

    III.

    • E. Lévinas, Bóg i filozofia, w: tenże, O Bogu, który nawiedza myśl, przeł. M. Kowalska, Wydawnictwo Znak, Kraków 1994, s. 113-143.
    • E. Lévinas, Nieczyste sumienie i Nieubłagane, w: tenże, O Bogu, który nawiedza myśl, przeł. M. Kowalska, Wydawnictwo Znak, Kraków 1994, s. 259-266.
    • E. Lévinas, Bóg „transcendentny aż do nieobecności”, w: tenże, Bóg, śmierć i czas, przeł. J. Margański, Wydawnictwo Znak, Kraków 2008, s. 263-271.

    IV.

    • J.-L. Chrétien, Odpowiadający – silniejszy od naszych pytań i naszych przewin, przeł. A. Czarnacka, w: Główne problemy współczesnej fenomenologii, red. J. Migasiński, M. Pokropski, Wydawnictwa UW, Warszawa 2017, s. 375-401.
    • J.-L. Chrétien, Głos widzialny, Sztuka i Filozofia 51/2017, s. 103-110.

    V.

    • J.-L. Marion, Nieredukowalny, przeł. W. Starzyński, w: Główne problemy współczesnej fenomenologii, red. J. Migasiński, M. Pokropski, Wydawnictwa UW, Warszawa 2017, s. 350-360.
    • J.-L. Marion, Bóg bez bycia, przeł. M. Frankiewicz, Wydawnictwo Znak, Kraków 1996, rozdz. III, s. 87-155.

    VI.

    • J.-L. Nancy, W środku świata, przeł. B. Mytych-Forajter, W. Forajter, w: Drzewo poznania. Postsekularyzm w przekładach i komentarzach, red. P. Bogalecki, A. Mitek-Dziemba, Wydawnictwo FA-art – UŚ, Katowice 2012, s. 86-110.
    • J. Derrida, Wiara i wiedza, przeł. P. Mrówczyński, w: J. Derrida, G. Vattimo i in., Religia, przeł. M. Kowalska, P. Mrówczyński i in., Wydawnictwo KR, Warszawa 1999, s. 7-35 (fragm.).

    VII.

    • J. Caputo, Widmowa hermeneutyka. O słabości Boga i teologii wydarzenia, przeł. A. Malinowska, J. Soćko, w: Drzewo poznania. Postsekularyzm w przekładach i komentarzach, red. P. Bogalecki, A. Mitek-Dziemba, Wydawnictwo FA-art – UŚ, Katowice 2012, s. 121-162.

    Dr Robert Grzywacz: Adiunkt w Instytucie Filozofii Uniwersytetu Ignatianum w Krakowie. Interesuje się filozofią współczesną, zwłaszcza hermeneutyką filozoficzną, fenomenologią (myślą P. Ricoeura, M. Henry, E. Levinasa, M. Foucaulta, J. Habermasa, J. Tischnera), antropologią filozoficzną. Bada problematykę ludzkiej tożsamości: narracyjne koncepcje tożsamości i ich zastosowanie (np. w obszarze filozofii psychologii i psychiatrii, fenomenologii psychiatrii), podejmuje zagadnienia dotyczące podmiotowości i dyskursu przekonań, w tym przekonań religijnych. Jest autorem monografii Świadek przekonań – podmiot sumienia. Paul Ricoeur i filozofia świadectwa (Kraków 2020), redaktorem kilku monografii wieloautorskich: Między przedmiotowością a podmiotowością: intencjonalność w fenomenologii francuskiej/ Entre l'objectivité et la subjectivité: l'intentionnalité dans la phénoménologie française (z A. Gielarowskim, Kraków 2011), W trosce o człowieka. Paradygmaty stare i nowe (z M. Szymczyk, Kraków 2016), Szkice z fenomenologii duchowości: od duchowości fenomenologii do fenomenalności duchowości (z M. Kozak, Warszawa 2019), The Faces of Contemporary Phenomenology: the Quest for Relevance (z P. Janikiem, M. Kozak i Sz. Urbaniakiem, Wiesbaden 2021). Mieszka w Krakowie. Kontakt e-mail: robert.grzywacz@ignatianum.edu.pl

    Dr Szczepan Urbaniak: Adiunkt w Instytucie Filozofii Uniwersytetu Ignatianum w Krakowie. Magister teologii, w 2021 roku obronił rozprawę doktorską pt. „Prawda jako objawienie w fenomenologii Jeana-Luca Mariona” na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Zajmuje się badawczo fenomenologią francuską oraz fenomenologią Husserla i Heideggera. Jego zainteresowania obejmują fenomenologię miłości, kwestię zasady i metody w fenomenologii, filozofię Boga, relację między filozofią a teologią. Jest redaktorem monografii wieloautorskiej The Faces of Contemporary Phenomenology: the Quest for Relevance (z R. Grzywaczem, P. Janikiem i M. Kozak, Wiesbaden 2021). Publikował w Kwartalniku FilozoficznymStudia Philosophica WratislaviensiaForum Philosophicum oraz rozdziały w monografiach wydawanych przez De Gruyter, Harrassowitz oraz IFiS PAN. Mieszka w Krakowie. Kontakt e-mail: szczepan.urbaniak@ignatianum.edu.pl

    ***

    Odbywający się od ponad sześciu lat cykl seminaryjny pt. Czytanie (tekstów fenomenologicznych) organizowany jest przez Polskie Towarzystwo Fenomenologiczne we współpracy z Instytutem Filozofii i Socjologii PAN. Autorami tekstów, które omawiane były podczas wcześniejszych spotkań, są zarówno klasycy historii filozofii nowożytnej i współczesnej: Kartezjusz, Kant, Husserl, Heidegger, Patočka, Arendt, Gadamer, Henry, Marion i Ricoeur, jak i autorzy mniej jeszcze znani, choć dla ujęcia wybranych tematów mający szczególne znaczenie. W semestrze letnim  2023/2024 proponujemy lekturę tekstów z zakresu fenomenologii Boga. Formuła spotkań, które prowadzone są przez zaproszonych wybitnych polskich specjalistów w danej tematyce, przewiduje nieskrępowaną analizę i interpretację wybranych tekstów fenomenologicznych lub jakoś związanych z fenomenologią (np. jako inspiracja) w celu poszerzenia i pogłębienia wiedzy dotyczącej podstawowych tematów filozofii. W tym sensie cele Czytania leżą daleko poza czysto szkolnym zapoznaniem się z daną tematyką. Najczęściej tekst jest jedynie  pretekstem, aby w nawiązaniu do problematyki wybranego dzieła przedstawić własny punkt widzenia i zainaugurować prawdziwy spór filozoficzny. W seminarium biorą udział osoby pochodzące z różnych środowisk akademickich, o różnym stopniu filozoficznego zaawansowania, doświadczenia i wiedzy, a także mające w tym zakresie różne filozoficzne preferencje. Seminarium jest otwarte dla wszystkich zainteresowanych nim osób: zarówno dla amatorów myślenia filozoficznego, studentów filozofii, doktorantów, jak i dla bardziej doświadczonych badaczy.

    Gospodarzem spotkań jest dr hab. Daniel R. Sobota, prof. IFiS PAN.

    Kontakt do organizatora:

    Daniel R. Sobota

    e-email: dsobota@ifispan.edu.pl, tel. 502618470

     

  • Debata "Płeć i doświadczenie: w ujęciach feministycznej fenomenologii" [NOWY TERMIN]

    Instytut Filozofii Uniwersytetu Ignatianum w Krakowie zaprasza na debatę pt. Płeć i doświadczenie: w ujęciach feministycznej fenomenologii wokół książki Marzeny Adamiak pt. Przeżywając płeć. Doświadczenie na styku feminizmu, poststrukturalizmu i fenomenologii (Universitas, 2023) czwartek, 14 marca 2024 r. godz. 17.00

    W debacie udział wezmą:

    dr Marzena Adamiak (IFiS PAN): Wprowadzenie

    dr hab. Maria Kostyszak, prof. UWr:
    Mosty zamiast murów Marzeny Adamiak. Troska o odprzeciwnianie różnicy w dyskursach i poza nimi.

    prof. Jacek Migasiński (UW):
    Pewne nieśmiałe sugestie pod adresem idei kobiecości wynikające z uznania, że płeć nie jest wyłącznie efektem presji kulturowej.

    dr hab. Aleksandra Derra, prof. UMK:
    Dlaczego fenomenologia potrzebuje feminizmu, a polska filozofia – Marzeny Adamiak. Kilka uwag po lekturze książki.

    Debatę poprowadzi dr Magdalena Kozak (UIK)

    Transmisja na żywo na kanale You Tube UIK: LINK

     

  • Relation in Phenomenology – Phenomenology in Relation. Intra- and Interdisciplinary Perspectives

    The 22nd International Conference of the Polish Phenomenological Association (PPA / PTFen). December 1-2, 2023, Palac Staszica, Warsaw, Poland. 

    It is our pleasure to inform you that our confirmed keynote speakers during the conference are: 

    Prof. Em. David Carr, Emory University

    Prof. Anna Donise, University of Naples Federico II

    Prof. Shigeru Taguchi, Hokkaido University

    Prof. Karel Novotný, Charles University in Prague

     

    Any questions can be emailed to: ptfen@ifispan.edu.pl.

  • Czytanie polityki przez fenomenologów

    Polskie Towarzystwo Fenomenologiczne oraz Instytut Filozofii i Socjologii PAN zapraszają na seminarium organizowane w ramach cyklu Czytanie…, które poświęcone jest studium dzieł przedstawicieli ruchu fenomenologicznego, pracom myślicieli, którzy inspirowali twórców fenomenologii, oraz tych inspirujących się fenomenologią, wreszcie tych, którzy korzystali jedynie z fenomenologii jako metody badań.

    W semestrze zimowym 2023 proponujemy lekturę tekstów wybranych przedstawicieli ruchu fenomenologicznego poświęconych analizie podstaw nauk politycznych, którą poprowadzi dr hab. Andrzej Gniazdowski, prof. IFiS PAN.

  • Exploring the Mind: On the Brentanian Tradition and Beyond

    Szanowni Państwo, 

    uprzejmie zapraszam wszystkich zainteresowanych do udziału w warsztatach pt. "Exploring the Mind: On the Brentanian Tradition and Beyond", które odbędą się 15 września br. w Warszawie. Warsztaty są organizowane przez Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie (Kampus UKSW przy ul. Wóycickiego 1/3, budynek nr 23, sala 201).

    Warsztaty są poświęcone zetknięciu tradycji fenomenologicznej (przede wszystkim Husserl i Blaustein) z jej źródłami w myśli Franza Brentana. Podczas obrad uczestnicy będą dyskutowali nad podstawami metodologicznymi filozofii Brentana i jego kontynuatorów. 

    W sprawie jakichkolwiek pytań, proszę o kontakt: w.plotka@uksw.edu.pl

    Udział w warsztatach jest bezpłatny. Zapraszam! 

    Z wyrazami szacunku,
    Witold Płotka 

  • Letnia Szkoła Filozofii pt. Metafizyka dziś.

    Metafizyka dziś. Pytania, kierunki i perspektywy metafizyki współczesnej

    Szkoła letnia trwać będzie od czwartku (27.07.2023) do poniedziałku (31.07.2023). W tym czasie uczestnicy wezmą udział w wykładach, warsztatach i seminariach, prowadzonych przez znamienitych znawców tematyki. Zaproszenie do Szkoły w roli prowadzących spotkania przyjęli:

    • prof. Maria Gołębiewska (IFiS PAN)
    • prof. Maria Kostyszak (UWr),
    • prof. Jacek Migasiński (UW),
    • prof. Andrzej Leder (IFiS PAN),
    • dr Mikołaj Ratajczak (IFiS PAN).

    Zaproszenie skierowane jest do wszystkich zainteresowanych filozofią, zwłaszcza jednak do studentów filozofii, doktorantów i doktorów filozofii oraz samodzielnych pracowników naukowych.

     

  • 80 Years After "Being and Nothingness"

    Instytut Filozofii Akademii Ignatianum w Krakowie serdecznie zaprasza na II Międzynarodową Konferencję Fenomenologiczną 80 Years After "Being and Nothingness", która odbędzie się w dniach 1-2 czerwca 2023 r.

    W 1943 roku opublikowane zostało opus vitae najbardziej znanego francuskiego egzystencjalisty Jean-Paul Sartre’a pt. „Byt i nicość. Zarys ontologii fenomenologicznej”, które swoim pojawieniem się wywołało poruszenie jakich mało w historii literatury filozoficznej wśród ówczesnych intelektualistów, a równocześnie oddziaływało z ogromną siłą na kolejne pokolenia czytelników: zarówno następców, jak i krytyków samego Sartre’a. Dzieło to przez jednych traktowane było jako Biblia egzystencjalizmu, dla innych jako mroczny głos powojennej filozofii, jeszcze dla innych jako końcowy przystanek wszelkiej idealistycznej metafizyki albo też dramatyczny opis świadomości-w-świecie.

  • Filozofia wobec Zagłady

    Zapraszamy do śledzenia piątkowej debaty online organizowanej przez Instytut Filozofii Akademii Ignatianum w Krakowie pt. "Co filozofowie mogą powiedzieć o Zagładzie?" wokół książki "Filozofia wobec Zagłady. Koncepcje teorii krytycznej, Martina Heideggera i poststrukturalizmu" autorstwa dr. Piotra Kendziorka, wydanej przez Wydawnictwo ŻIH (Żydowski Instytut Historyczny). 

  • Jean-Yves Lacoste na granicach czasowości

    Debata „Jean-Yves Lacoste na granicach czasowości” organizowana przez Instytut Filozofii Akademii Ignatianum w Krakowie. Gościem specjalnym debaty jest ks. dr Przemysław Zgórecki - autor książki Czasowość eschatologiczna. Fenomenologia Jean-Yves Lacoste’a (Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2022).